Osmanlıca/Ünsüzlerin Yazımı
Osmanlı Alfabesinde 33 harf bulunmaktadır, ve 33 harfin hepsi bir şekilde ünsüz olabilmektedir. Bu yüzden, aynı sesi temsil eden çok sayıda harf bulunabilmektedir. Bu sayfada, bu harflerin aralarındaki farklar açığa kavuşturulacaktır.
Arapçaya Mahsus Harfler
[değiştir]Arapçaya mahsus olan bu harfler; Türkçe, Farsça veya Batı asıllı kelimelerde asla bulunmaz.
|
ث ذ ح ع ض ظ |
Bu harflerin temsil ettiği sesler Türkçede bulunmamakta olup, ayrıca kullanılmaları için başka bir amaç da bulunmamamıştır.
ك (kef) Harfi
[değiştir]Kef harfinin üç versiyonu bulunmaktadır:
| ك | Kâf-i Arabî |
| گ | Kâf-i Farsî |
| ڭ | Kâf-i Türkî |
Çoğu yazıda bu üç farklı Kef arasında ayrım yapılmaz.
ڭ (nef) ve ن (nun) Harfleri
[değiştir]Bu iki harf, Osmanlı döneminde farklı telaffuz edilen iki farklı N sesine tekabül etmektedir. ن (nun) harfi (IPA: /n/) (günümüzdeki N sesi ile aynı) dilin ucuyla telaffuz edilirken ڭ (nef) harfi ağzın arkasından gelen (IPA: /ŋ/) (İngilizce sing, Almanca Rechnung kelimelerindeki gibi) sesine tekabül etmektedir. Bu iki ses, yakın dönemde birleşmiştir, ancak yazımda hâlâ ayırt edilmektedir. Türkçenin kırsal bazı ağızlarında bu iki ses arasındaki ayrım hâlâ gözetilmektedir. ڭ (nef) harfi, iyelik eki -(n)in başta olmak üzere bir sürü ekte karşımıza çıkar, ayrıca bazı kelime köklerinde de çıkar. Akademik makalelerde nef harfi genelde ñ harfiyle gösterilir, bu yüzden bu kitapta da bu harf kullanılacaktır. Örnek kelimeler aşağıda bulunmaktadır.
|
یالكز یاكلیش كوكل أوك أك طوكز آكلامق یوك صوك |
Kefin diğer versiyonları, kalın ünlülerle (a, ı, o, u) birlikte bulunamayacağı için, kalın ünlülerden sonra gelen keflerin hepsinin aslında nef olduğu varsayılabilir.
گ (gef) ve غ (gayn) Harfleri
[değiştir]Bu iki harf, birbirinden farklı iki G sesine tekabül etmektedir. گ (gef) harfi damaktan okunurken (IPA:/ɟ/) غ (gayn) harfi ağzın arkasından gelmektedir (IPA:/g/). Bu iki harf latin alfabesinde G'ye tekabül etse bile, günümüzde bu farklı telâffuzlarını korumuştur. Bu telâffuz farkından dolayı, غ (gayn) daima kalın ünlülerin (a, ı, o, u); گ (gef) ise daima ince ünlülerin (e, i, ö, ü) yanında bulunur. Aynı şekilde, bu iki harf de ünlülerden sonra gelip Ğ sesini temsil edebilir. Osmanlıcada G ve Ğ arasında bir ayrım gözetilmez. Az sayıda kelimede, Ğ'ler günümüzde latin harflerinde V'ye dönüşmüştür, bu yüzden غ (gayn) ve گ (gef)'in V'ye tekabül etmesi de mümkündür. Çok az sayıda kelimede gef, Y'ye de tekabül edebilir.
|
كلمك كورمك كیچ كیرمك أكمك دكمك دكل ایكنه كورك |
|
طوغمق صوغان یاغ طاغ صاغ صایغی غاز چیغ صیغ |
|
قوغا قوغمق دوكمك كوكرجین سوكمك بك |
ك (kef) ve ق (kaf) Harfleri
[değiştir]Aynı şekilde, ك (kef) damaksıl bir K'ye tekabül ederken (IPA: /c/) ق (kaf) ise küçük dilin eteğindeki yumuşak tabakadan gelmektedir (IPA: /k/). Bu telâffuz farkı günümüzde de korunmaktadır. Bu sebepten ötürü, Kef sadece ince ünlülerle (e, i, ö, ü), Kaf ise sadece kalın ünlülerle (a, ı, o, u) bulunabilir.
|
قولتوق قرمزی قوغو قوشمق |
|
تك سكز أكمك كدی |
ه (he) ve خ (hı) Harfleri
[değiştir]ه (he) gırtlaktan gelen /h/ sesine tekabül ederken (günümüzdeki H sesi) خ (hı) ise art damakta oluşan /x/ (Almanca Nacht, Rusça хороший kelimelerindeki gibi) sesini temsil etmekteydi. Bu iki ses de kökeni Türkçe kelimelerde nadir bulunmaktadır, ancak yansıma seslerde ve Doğu asıllı kelimelerde bulunmaktadır. Çoğu kitapta خ (hı) kalın, ه (he) de ince ses olarak öğretilir, ancak Hı'nın ince, He'nin de kalın ünlülerde bulunduğu çokça örnek bulunmaktadır. Türkçe kaynaklarda Hı harfi, ḫ karakteri ile latinleştirilir, bu kitapta da bu harf kullanılacaktır.
|
دخی خاقان خاتون |
|
داها آه هانی هایدی |
ص (sad) ve س (sin) harfleri
[değiştir]Sad harfinin telâffuzunun, Sin harfinin telâffuzundan hiçbir farkı bulunmamaktadır. S sesleri genellikle Sin ile gösterilmekle beraber, anlam karışıklığını engellemek ve okumayı kolaylaştırmak için bazen kelime köklerinde kalın ünlülerle beraber Sad harfi kullanılır. Ancak Sad harfiyle yazılan kelimeleri Sin ile yazmak da yanlış olmaz.
|
صوصمق صاغر صاچ صوكره |
ط (tı), ت (te) ve د (dal) Harfleri
[değiştir]Tı harfi; hem Te'nin, hem de Dal'ın kalın versiyonu olarak kullanılmaktadır. Sad ile aynı şekilde, telaffuzda olan bir farklılığı göstermektense sadece anlam karışıklığını engellemek ve okumayı hızlandırmak ve kolaylaştırmak için kullanılır. Genellikle hece sonlarında kullanılmaz, çoğunlukla kelime başında kullanılır.
|
طوغمق طوغری بالطه طاتمق طاقمق |
Köklerde Ünsüz Değişimleri
[değiştir]Normal şartlarda, ünsüz yumuşamasına uğrayan kelimeler, her durumda yumuşak ünsüzle yazılır, ve ek alınca değişmez.
|
كنج آغاج دیب |
Ancak T ve K ünsüzlerinin yumuşaması, yazımda da gösterilir.
|
یوغورت یورت ایتمك كتمك چوجق قباق |
|
یوغوردی یوردی ایدر كدر چوجغه قباغه |
| Osmanlıca İçindekiler | ||
|---|---|---|
| Giriş - Alfabe - Metinler | ||
| İmlâ | Kelime Bilgisi | |
| Türkçe Unsurlar | ||
| Arapça ve Farsça Unsurlar | ||