Esperanto/Standart Zarflar

Bu konuda, standart zarf olarak adlandırdığımız -E ile biten finaĵvortoları inceleyeceğiz.

Bu sözcükler genelde şekil, tarz, yer, zaman, miktar vb. kavramları belirtirler.

Esperanto	Türkçe
rapide	hızla
bele	güzel bir şekilde, güzel olarak
urbe	şehir(ler)de
hejme	ev(ler)im(iz)de
tage	gün(ler)de, gündüz
matene	sabah(leyin)
lunde	pazartesi(leri)
normale	normalde
multe	çok(ça)
alveninte	ulaşmış olarak

Standart sıfatlarda olduğu gibi, standart zarfların anlamı da hem kökün anlamına hem de bağlama göre değişir.

Yer bildiren standart zarflar -N alabilir.

urbe (şehirde) → urben (şehire)
hejme (evde) → hejmen (eve)

Ancak -E ile yapılmış zarftan sonra asla çoğul eki -J gelmez.

Tamamlayıcı olarak kullanım

Esperanto	Türkçe
Ili manĝas rapide.	Onlar hızlı yer.
Rapide (hızla), manĝi (yemek) fiilini niteliyor.
Urbe troviĝas multaj restoracioj.	Şehirde birçok restoran bulunur.
Urbe (şehirde), troviĝi (bulunmak) fiilini niteliyor.

Zamirler, cümlenin tamamı için de tamamlayıcı olabilirler

Esperanto	Türkçe
Kompreneble mi iros.	Tabii ki geleceğim.
Burada 'kompreneble', 'gelmek' fiilini değil, 'mi iros' ifadesinin tamamını etkilemektedir.

Betimleyici olarak kullanım

Zarflar sıfatların veya başka zarfların niteleyicisi de olabilirler.

Esperanto	Türkçe
Ĝi estas sufiĉe granda.	O yeterince büyük.
Sufiĉe (yeterince), granda (büyük) sıfatını niteliyor.
Li manĝas terure multe.	O, felâket derecede çok yer.
Terure (berbat derecede), multe (çok) zarfını niteliyor.
Ili revenos treege baldaŭ.	Onlar, çok çok yakında geri dönecekler.
Treege (çok çok), baldaŭ (kısa zamanda) standart olmayan zarfını niteliyor.

Bir zarf bir fiili veya bir yan cümleyi, yüklem vasıtasıyla da nitelendirebilir.

Esperanto	Türkçe
Labori estas amuze.	Çalışmak eğlencelidir.
Amuze (eğlenceli), labori (işte çalışmak) eylemini niteliyor.
Estis ĝojige, ke ili sukcesis.	Onların başarılı olması sevindiriciydi.
Ĝojige (sevindirici), "ke ili sukcesis" (onların başarılı olması) yan cümlesini niteliyor.

-A ve -E bitişli finaĵvortolar birbirine oldukça benzerler. Hangisinin kullanılacağına, neyin nitelendirildiğine bakılarak karar verilir. Normalde, nitelenen bir isim ise -A, diğer durumlarda -E bitişi kullanmak uygundur.

Nüans verici olarak kullanım

Zarflar bazen belirli bir söz grubunu detaylandırabilirler. Bu durumda zarflar aslında, normalde niteleyemedikleri sözcük türü olan isimleri de nitelemiş olurlar.

Aşağıda koyu yazılmış zarflar, bir şekilde altı çizili isim gruplarını nitelemektedir.

Esperanto	Türkçe
Li estis tute en malespero.	Tamamen bir ümitsizlik içindeydi.
Li manĝas multajn diversajn aferojn, sed ĉefe legomojn.	Çok çeşitli şeyler yer, ama temel olarak sebze (yer).
La najbaroj disiĝis kun larmoj, kaj precipe la infanoj ploris maldolĉe.	Komşular gözyaşlarıyla ayrıldılar, ve özellikle çocuklar acı bir şekilde ağladılar.
Ĝuste apud la pordego floras la plej belaj rozoj.	Büyük kapının tam yanında, en güzel güller açar.
Estu tre singardaj kun Viaj vortoj, ĉar alie Vi atingos ĝuste la malon de tio, kion Vi deziras atingi!	Sözlerinizde çok temkinli olun, çünkü aksi hâlde ulaşmayı arzuladığınız şeyin tam tersine ulaşacaksınız.
Li plenigis siajn poŝojn kaj la tornistron sole per arĝento.	Ceplerini ve sırt çantasını yalnızca gümüşle doldurdu.

Bazen sole (tek olarak) sözcüğünün anlamı açık olmayabilir. Örneğin; "Ili iris sole tien.", hem "Onlar sadece oraya gittiler." hem de "Onlar oraya yalnız (olarak) gittiler." anlamına gelebilir. Böyle durumlarda, iki anlamı ayırmak için nur (yalnızca, sadece) ve sole'nin sıfat hali sola (yalnız, tek) kullanılabilir.

Esperanto	Türkçe
Ili iris nur tien.	Yalnızca oraya gittiler.
Ili iris solaj tien.	Oraya yalnız gittiler.

"Sola" sıfat olduğundan ancak bir ismi niteleyebilir ve ikinci cümlede tek isim (standart isim değil ancak zamir (dolayısıyla da bir tür isim)) "ili" olduğundan, tek olma anlamının "ili"'yi nitelediği açıktır. "Ili" (onlar) anlam gereği çoğul olduğundan "sola"'nın çoğul şekli olan "solaj" kullanılmıştır. İleride bu konular daha ayrıntılı olarak ele alınacaktır.

Ankaŭ (de, dahi), eĉ (bile), almenaŭ (en azından), ja (vurgulayıcı) ve nur (yalnızca) gibi bazı standart olmayan zarflar da, nüans verici olarak sıkça kullanılmaktadır.