Ön-Türkçe/Temeller
İkinci Ön-Türkçe dersine hoş geldiniz!
Temeller
[değiştir]Cümleler
[değiştir]Fiil cümlesi
[değiştir]Fiil cümleleri, fiilin sonuna bir zaman eki eklenerek oluşturulur. Geniş zaman eki olan *-ur, *-ür ve onun zıttı olan *-maŕ, *meŕ eklerini ele alalım.
- Ben atları severim. - Bẹ atïŕïg sebür.
- Annem onu sevmez. - Anam anï sebmeŕ.
Ancak bazı Türk dillerinde, örneğin Türkçede, Tatarcada, hatta Eski Türkçede bu ek, *-aŕ ya da *-eŕ gibi başka bir ek ile birleştirilerek öngörülemez bir geniş zaman biçimi seçimi ortaya çıkmıştır.
İsim cümlesi
[değiştir]Ön-Türkçe'de isim cümlesi yoktur. Bulunmak ya da olmak fiili şimdiki zamanda *-ur, *-ür ekini alır ve isim cümleleri bu şekilde sağlanır. Cümle olumluysa, herhangi bir fiil ya da sonek almayabilir.
- Tavuk bir kuştur - Takïgu kuĺ (turur/erür).
- Yağ meyve değildir - Yāg yẹ̄miĺč turmaŕ/ermeŕ.
Aile üyeleri
[değiştir]- anne/ana - *ana
- baba - *ata
- kız - *kï̄ŕ
- erkek - *ēr
- oğul - *ogul
- abla - *eke
- ağabey/abi - *ečey
- küçük kız kardeş - *siŋil
- küçük erkek kardeş - *ini (net değil, Ön-Ortak-Türkçe olabilir)
- gelin - *kẹlin
- oğul (damat) - *küdegü
- baldız - *bāldïŕ
*ini sözünün açık olmamasının nedeni Ogur grubunda bulunmamasıdır. Bazen bazı kelimeler Lir Türkçesinde bulunmasalar bile (İlk-)Ön-Türkçe için yeniden yapılandırılır. Bu yapılandırmalar Ön-Ortak-Türkçe'yi içerir, Lir olmayan eski yapılandırmalar (İlk-)Ön-Türkçe değildir.
Kaynakça
[değiştir]Sıradaki ders: Bulunma-Ayrılma Hali ve Çoğullar