Ön-Türkçe/Söz dağarcığı
Beşinci Ön-Türkçe dersine hoş geldiniz!
Söz dağarcığı
[değiştir]Lir grubunun hala yaşayan bir dile sahip olması Ön-Türkçe için söz dağarcığını geniş tutmaktadır. Farklı yapılandırmalar olsa da birbirlerine yakındırlar. Bu bizi Hiung-nu Türkçesine çok yakın bir dile götürür.
Ancak, bilinçsizce yapılan Ortak Türkçe ve Altayca yapılandırmalarına güvenmemek gerekir. Bu şekilde bilgi kirliliğinin önüne geçebilirsiniz.
Ön-Türkçe'deki dört öge
[değiştir]Doğu Asya bozkırlarında göçebe bir hayat süren halklar için sözcükler kısadır. Bu yaşam tarzı ve çeşitli faktörler nedeniyle insanlar bir veya iki heceli köklere sahip sözcükler oluşturmuşlardır. Uzun sözcükler yalnızca son eklerle sağlanır. Yiyecek ve hayvan adları da kısa sözcüklerden oluşur.
Ön-Türkçe'de yiyecekler
[değiştir]- buğday - *bodagay
- arpa - *arpa
- darı - *tạrïg
- yumurta - *yumurtka
- tuz - *tūŕ
- soğan - *sogan
- tavuk - *tiakïgu
- et - *et
- süt - *sǖt
- bal - *bạl
- yağ - *yāg
- kiraz - *yidge (karmaşık)
- çilek - *yidgelek (karmaşık)
- kuş kirazı - *yïmurt
- meyve, sebze - *yẹ̄miĺč
Günümüz Türk dillerinde eski Ortak Türkçe *čiye sözcüğü ile Ön-Türkçe *yidgelek sözcüğü harmanlanmıştır. Bu nedenle kalıtımlarda karışıklık yaşanmaktadır.
Ön-Türkçe'de hayvanlar
[değiştir]- at - *ăt
- tay - *kulum
- inek - *ingek
- buzağı - *buŕagu
- köpek - *it
- kurt - *bȫrü
- tilki - *tilkü
- öküz - *öküŕ
- boğa - *buka
- kurt - *kūrt
- kuş - *kuĺ
- küçük kuş - *torgay
- şahin, doğan - *kïrguy
- kartal - *bürküt
- balık - *bālïk
- yayın - *yāyïn
- sazan - *sāŕgan
- aslan - *arsïlan
- yılan - *yï̄lan
- sinek - *siŋek
- arı - *ārï
- böcek - *koŋuŕ
- böcek - *bȫg
- elk geyiği - *bulan
- teke - *teke
- koyun - *sarïk
- eşek - *eĺgek (/eĺčgek)
...
Hayvanların bu dilde çok geniş bir yelpazesi vardır. Konuşulduğu yıllar düşünüldüğünde bu hiç de garip değildir.
Kaynakça
[değiştir]Sıradaki ders: İyelik, Belirtme ve Yönelme halleri