Vikikitap:Tarafsız bakış açısı

Ceviz kabuğuna sığacak şekilde bu sayfa: Vikikitap kesinlikle tarafsızdır. Tüm Vikikitap maddeleri ve diğer ansiklopedik içerik tarafsız bakış açısı ile yazılmalı, tüm görüşler adil, orantılı ve herhangi bir eğilimden uzak olarak sunulmalıdır.

Vikikitap’ın tarafsız bakış açısı (TBA) politikasına göre her madde, tüm taraflara eşit uzaklıkta ve yansız olarak, güvenilir kaynaklarda yayımlanmış doğrulanabilir bilgilerle yazılmalıdır. Vikikitap’taki bütün maddeler ve diğer ansiklopedik içerikler tarafsız bir noktadan yazılmalıdır. TBA, Vikikitap ve diğer Vikipedi projelerinde temel bir politikadır. Bu politika, tartışmaya açık değildir ve tüm kullanıcılar bu politikaya uymalı, tüm maddeler ise bu politikaya göre yazılmalıdır.

"Tarafsız bakış açısı" Vikikitap’ın üç temel içerik politikasından biridir. Diğer iki temel politika Vikikitap:Doğrulanabilirlik ve Vikikitap:Özgün araştırmalara yer vermemektir. Bu üç politika birlikte, Vikikitap’ın ana alanında yer alan maddelerin türünü ve kalitesini belirler. Bu politikalar birbirini tamamlayan politikalar olduğu için tek başlarına yorumlanmamalı ve Vikikitap’ın kullanıcıları bu üç politikayı bir arada değerlendirmelidir. Temel politikaların ve kuralların anlatıldığı sayfalarda yalnızca uygulamaları geliştirmek ve politikaların kolay anlaşılabilir hâle gelmesi için değişiklik yapılabilir.

Tarafsız bakış açısının açıklanması

Tarafsız bakış açısı

Vikikitap'a en iyi hizmet, gerçeklerin adil ve tarafsız bir tanımını sunmaya çalışmaktır - bunların arasında çeşitli yorumların ve bakış açılarının var olduğu gerçekleri de vardır (elbette, hangi POV'lerin bahsetmeye değer görüldüğünün sınırları vardır, bu da bir çatışma alanı olabilir).

Vikikitap, herhangi bir konuda belirli bakış açılarını öne çıkararak ya da uzaklaştırarak hizmet etmez. Sonuç olarak, tarafsız bir bakış açısıyla yazılan kitaplar, kitabın kapsamı dahilinde bir konudaki farklı görüşleri adil bir şekilde temsil eder (başka bir deyişle, kapsam fiziğin ana akım görüşleri ise, o zaman rakip ana akım görüşler sunulabilir ve sunulmalıdır, ancak ana akım olmayan görüşler neredeyse her zaman ilgisizdir).

"Tarafsız bakış açısı", "Birleşmiş Milletler gibi uluslararası bir organ tarafından benimsenen bakış açısı" ile karıştırılmamalıdır; TBA tarzında yazmak, yaygın olarak benimsenen veya yaygın olarak saygı duyulan bakış açılarının bile mutlaka her şeyi kapsamadığını kabul etmeyi gerektirir.

Tarafsız bakış açısı, kitap yazımında nihai bir hedef olsa da, TBA’ya tek bir yazar olarak hemen ulaşmak zordur ve bu nedenle bazen (genel olarak viki yazımında olduğu gibi) karşıt bakış açılarının herkes tarafından kabul edilebilir tarafsız bir açıklama üretmek için dil ve sunum üzerinde uzlaştığı yinelemeli bir süreç olarak kabul edilir.

Bu, düşmanca bir sistem olarak görülebilir, ancak umarım kibar bir sistemdir. İnsanların TBA’ya ellerinden geldiğince yaklaşmaları ve başkaları tarafından getirilen iyileştirmeleri iyi niyetle karşılamaları beklenir; sistemdeki bir başarısızlık, iki veya daha fazla tarafın uzlaşmayı reddettiği ve bunun yerine birbirlerinin değişikliklerini tamamen geri aldığı bir düzenleme savaşına dönüşebilir.

Yanlılık

TBA'ya göre görüşler taraf tutmadan tanımlanmalıdır. Tüm yazarların ve tüm kaynakların görüşleri bir konuya eğilim gösterir ve bazı yanlılıklar içerir. Yanlılıktan kasıt, özel bir bakış açısına ya da ideolojiye meyil eden taraflı bir bakış açısına sahip olmaktır. Yanlılıktan etkilenerek hareket eden kişinin yanlı olduğu söylenebilir. Taraf tutmak ya da yanlı olmak demek, kişinin bir iddianın doğruluğunu ya da yanlışlığını kabul etmek için o iddianın geçerliliğinden ve sağlamlığından çok kendi oluşturmuş olduğu fikirlere uyup uymadığını temel almasıdır.

Yanlılık türleri arasında şunlar bulunur:

• Sınıfsal yanlılık; bir sosyal sınıfı kayıran ya da sosyal sınıf ayrımını gözeten yanlılık.
• Ticari yanlılık; reklam, seçim kampanyası gibi ilgilileri kayıran ve özellikle kamuoyu oluşturmak için oluşturulan fikirlere bağlı gibi.
• Irk veya etnik kökene bağlı yanlılık; ırkçılık, milliyetçilik ve bölgecilik bu kapsamdaki yanlılıkın içine girer.
• Cinsiyete bağlı yanlılık, cinsiyet ayrımcılığı ya da homofobi tarzı yanlılık.
• Coğrafi yanlılık; tartışmalı konunun yalnızca bir ülkeye göre durumunun belirtilip, diğer ülkelerin bakış açısının belirtilmemesi gibi durumlar.
• Ulusal yanlılık; belirli bir ulusun çıkarlarını gözeten yanlılık.
• Siyasî yanlılık; bir siyasi partiyi tutan veya karşı olan görüşlere bağlı yanlılık.
• Dinî yanlılık; dinî konularda bir dinin bakış açısını diğer dinlere göre üstün tutan yanlılık.
• Sansasyonellik; olağanüstü olayların sıradan olaylar karşısında daha önemli tutulması, olağandışı haberlerin ticari kazanç amacıyla, olduğundan fazla abartılması sayılabilir.

Basit bir tarafsızlık tarifi

Tarafsızlık kurallarını basitçe şöyle tarif edebiliriz: Farklı kanılar üzerine olanlar da dahil olmak üzere yalnızca olguları belirtin, yalnızca kanıların kendisini belirtmeyin. Olgu ve kanı birbirinden farklıdır. "Olgu" diyerek "üzerinde ciddi bir tartışma olmayan bilgi" kastedilmektedir. Örnek olarak, bir anket çalışması sonucu yayımlanan sonuçlar bir olgudur. Mars adında bir gezegen olduğu bir olgudur. Mustafa Kemal Atatürk’ün Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanı olduğu bir olgudur. Bu olguların geçerliliğini kimse tartışmaz, dolayısıyla bu olgulardan istediğimiz kadarını kullanmakta özgürüz.

"Kanı" diyerek ise "üzerinde bazı tartışmalar olan bilgi" kastedilmektedir. Bazı durumlarda konu üzerindeki tartışmaların ciddiye alınıp alınmaması üzerinde ortada kalınan durumlar olsa da bazı önermeler oldukça açık bir biçimde kanı niteliği taşır. Örneğin, Beatles’ın dünyanın en büyük grubu olduğu kanıdır. ABD’nin Irak’ı işgal etmesinin doğru olduğunu söylemek bir kanıdır.

Vikikitap yukarıda belirtildiği şekliyle kanılardan çok olguların belirtilmesine adanmıştır. Bir kanıyı belirtmek istediğimizde, bu kanının kimin tarafından verildiğini söyleyerek bu kanıyı bir olguya çevirebiliriz. Dolayısıyla, "Beatles en büyük müzik grubuydu" demek yerine, anket sonuçlarıyla doğrulanabilecek olan "ABD’lilerin çoğu Beatles’ın en büyük müzik grubu olduğuna inanır" demek bir olgudur. "Beatles, Billboard listesine girmiş birçok şarkı yapmıştır" sözü de bir olgudur. Bu şekilde ilk cümledeki öznel kanıyı, ikinci ve üçüncü cümlede olduğu gibi doğrulanabilir bir şekilde kanı üzerine olguyu verebiliriz. Dikkat edilmesi gereken, burada yapılan siyasi tartışmalarda söylenen "bazıları inanır ki…" lafından farklı olarak kanının atfedildiği kaynak ya da kişi tanımlanabilir ve nesnel olarak belirlenebilir bir topluluk olmak durumundadır. İsim verilmesi durumunda da sözü edilen kişinin konu üzerinde tanınmış bir otorite olması gerekir.

Kanıları sunarken akılda tutulması gereken, kanıların en iyi nasıl anlatılabileceği üzerine anlaşmazlıklar bulunduğudur. Bazen kanıları tanımlamak için farklı cümleler kurmak ve sonunda konu hakkındaki tüm farklı kanıların hakkını gözeten anlatım yöntemine ulaşmak gerekebilir.

Ancak Vikikitap’ın tarafsızlık kuralını anlatabilmek için yalnızca kanıları değil olguları belirtiriz demek "yeterli değildir." Bir "kanı hakkındaki" olguları belirtirken "aynı zamanda" "karşı karşıya gelen kanılar hakkındaki" olguları da belirtmek önemlidir. Bunu yaparken de kanılardan birisinin doğru ya da yanlış olduğu konusunda yorum yapılmamalıdır. Farklı kanılara kimlerin sahip olduğu ve bunun nedenleri hakkındaki olguları da bildirmek oldukça önemlidir. Bu gibi durumlarda o görüşün öndegelen bir temsilcisini kaynak göstermek iyi bir yöntemdir.

Vikikitap politika ve yönergeleri

Proje geneline ait ilkeler: Vikikitap:Vikikitap nedir? ♦ Vikikitap:Hizmetliler ♦ Vikikitap:Karar alınması
Kitap standartları: Vikikitap:Adlandırma politikası ♦ Vikikitap:Tarafsız bakış açısı ♦ Vikikitap:Alıntılanmış metinler
İçerik: Vikikitap:Silme politikası
Davranış: Vikikitap:Küfür ♦ Vikikitap:Kibar ol ♦ Vikikitap:Yeni kullanıcıları ısırma
Düzenleme: Vikikitap:Biçem rehberi ♦ Vikikitap:Sayfaları güncellerken cesur ol ♦ Vikikitap:Katkıda bulunmak