Türk Tarihi/İslamiyet öncesi Türk devletleri
Türk adının anlamları
[değiştir]Türk adına gerek kaynaklarda, gerek araştırmalarda türlü anlamlar verilmiştir. Miğfer, terk edilmiş, olgunluk çağı, deniz kıyısında oturan adam, vb.
- A. Wembry'ye göre Türk kelimesi türemekten gelmektedir.
- Ziya Gökalp'e göre Türk kelimesi türeli (kanun, nizam sahibi) anlamına gelmektedir.
- K. Müller Türk adının güçlü, kuvvetli anlamına geldiğini gösteren bir belge yayımlamıştır.
- Coğrafi ad olarak Türkiye tabiri ilk defa Bizans kaynaklarında Orta Asya için kullanılmıştır.
Orta Asya'daki başlıca kültür çevreleri
[değiştir]- Anav (en eski kültür)
- Afanesyevo (Türklerin en eski kültür merkezi)
- Andronova (prototürkler)
- Karasuk
- Tagar (en yeni ve gelişmiş kültür)
Kurulan devletler
[değiştir]Orta Asya'da:
- İskitler
- Büyük Hun Devleti
- I. Göktürk Devleti
- II. Göktürk (Kutluk) Devleti
- Uygurlar
- Avarlar
- Karluklar
- Kırgızlar
- Hazarlar
- Oğuzlar
- Türgişler
- Sabirler
Avrupa'da:
- Avrupa Hun Devleti
- Macarlar
- Bulgarlar
- Avarlar
- Kıpçaklar
- Peçenekler
- Uzlar
- Başkurtlar
İskitler
[değiştir]- Bilinen en önemli hükümdarları Alp Er Tunga ve Tomris Hatun'dur.
- Eyer, üzengi, gem gibi atı etkin kılan araçları icat etmişlerdir.
- Kemerli pantolonlar kullanmışlardır.
- Kurgan tipi mezarlıklar en önemli kalıntılarıdır.
Asya Hun Devleti
[değiştir]- Teoman tarafından kurulmuştur.
- Başkenti Ötüken'dir.
- Mete zamanında devlet en geniş sınırlarına ulaşmıştır.
- MÖ 58'te kuzey ve güney olarak parçalanmışlardır. Kuzey batıya göç ederken Güney Çin hakimiyetine girmiştir.
- Hun hükümdarları imparator anlamına gelen Tan-hu, Şan-yu unvanlarını kullanmışlardır.
- Mete kurultay ve onlu sistemin kurucusu olarak bilinir.
- Çi-çi Çin'e boyun eğmediği için hayatını kaybetmiştir.
- Tanrı, kut, böri, il, ordu, tuğ, kılıç, vb. Hunlardan kalma kelimelerdir.
- Çi-çi'nin öldürülmesi üzerine batıya göç eden Hunlar Avrupa Hun Devleti'ni kurmuşlar ve kavimler göçüne neden olmuşlardır.
Avrupa Hun Devleti
[değiştir]- Balamir tarafından kurulmuştur.
- Attila zamanında en parlak zamanlarını yaşadı. Attila Doğu Roma üzerine iki sefer düzenleyerek Margus ve Anatolios Antlaşmalarını yaptı.
Ak Hun Devleti
[değiştir]- Afganistan'da kurulmuştur.
- Eftalit olarak da anılırlar.
- Sasani ve Göktürklerle İpek Yolu mücadelesine girişince yıkılmışlardır.
Göktürk Devleti
[değiştir]- Bumin Kağan tarafından kurulmuştur. Ülkenin batı kısmını yabgu unvanıyla kardeşi İstemi Kağan yönetmektedir.
- Mukan Kağan döneminde en parlak zamanını yaşamıştır.
- İpek Yolu'nu hakimiyet altına almak için Ak Hunlara karşı Sasanilerle, Sasanilere karşı Bizans'la ittifak kurmuşlardır.
- Orta Asya ile Roma arasında ilk diplomatik ilişki bu devlet zamanında yaşanmıştır. Doğu Roma elçileri İstemi'yi, sonra oğlu Tardu'yu başkentlerinde ziyaret etmiştir.