Rusça/Ders 1
< Rusça
Terimler
[değiştir]Daha ileriki çalışmalar için şu şartları okuyun:
- Rusça sözcükler, ve onların Türkçe çeviri yazılarıyla, çevirimleri aşağıdaki gibi belirtilecektir.
- Rusça sözcük [Türkçe çeviri yazı] (Türkçe çevirim)
- Rusça fıkra [Türkçe çeviri yazı] - Türkçe çevirim
- Örneğin: языковедение [yizıkav`'ediniye] (dilbilim)
- Ö: - örneğin
- ( ' ) - Türkçe çeviri yazılarda harfleri yumuşatır. Sert sessiz harflerin önünde durursa, harfin sesini yumuşatır.
- Ö: кухня [kúhn'a] (sesi Türkçedeki "bela" kelimesinde bulunan a' sesine benzer), лёд [l'ot] (ö sesine benzer), дед [d'et] (sesi Türkçedeki "lale" kelimesinde bulunan e' sesine benzer), люди [l'údi] (ü' sesine benzer)
Boğuk ve tonlu sessiz harflerin sonuna konursa, harfin sesini yumuşatır
- Ö: даль [dal'], тень [t'en'], рать [rat'], килька [ki ́l'ka], зелье [z'él'ye]
Alfabe
[değiştir]Rusça dilini öğrenmeye geçmeden önce, bu dilin alfabesini bilmeniz gerekir. Rus alfabesinde 33 harf mevcuttur.
| Rus harfleri | Harfin adı | Okunuşu | Anlatımı |
|---|---|---|---|
| Аа | a | a | |
| Бб | be | b | |
| Вв | ve | v | |
| Гг | ge | g | |
| Дд | de | d | |
| Ее | ye | ye/e | her zaman yumuşak söylenir |
| Ёё | yo | yo/ö | |
| Жж | je | j | |
| Зз | ze | z | |
| Ии | i | yi/i | |
| Йй | i kratkaye | y | |
| Кк | ka | k | |
| Лл | el | l | |
| Мм | em | m | |
| Нн | en | n | |
| Оо | o | o | |
| Пп | pe | p | |
| Рр | er | r | titrel söylenir |
| Сс | es | s | |
| Тт | te | t | |
| Уу | u | u | |
| Фф | ef | f | |
| Хх | ha | h | dilin kökle basılarak söylenir |
| Цц | tse | ts | |
| Чч | çe | ç | |
| Шш | şa | ş | her zaman serttır |
| Щщ | şça | şç | her zaman yumuşaktır |
| Ъъ | tvördıy znak | - | sessiz işaret, sözlerde kendin fonksiyonu var |
| Ыы | ı | ı | |
| Ьь | myahkiy znak | - | sessiz işaret, ön sessiz boğuk ve tonlu harfleri yumuşatır |
| Ээ | e | e | her zaman serttır |
| Юю | yu | yu/ü | |
| Яя | ya | ya/a (Türkçe'nin "bela" gibi) |
Vurgu
[değiştir]Daha ileri çalışmamız için şu işaret ( ́ ) vurgu göstermek için okuyun.
Rusça sözler için vurguların varlığı tipiktir. Rusça sözcüklerde vurgunun belli bir yeri yoktur (mesela Fransızca gibi). Dolayı sözcükleri öğrenirken vurguyu ve telaffuzu doğru öğrenmek önemlidir. Rusça kelime okunuş vurgu bulunduğu yere bağlı olarak değişebilir. Mesela: золото [zólata] - золотой [zalatóy]
Telaffuz
[değiştir]Sert ve yumuşak sesliler
[değiştir]Rusçada sesliler iki gruba ayrılır: sert ve yumuşaktır.
- Sert sesliler: а, о, у, ы, э, ъ
- Yumuşak sesliler: я, ё, ю, и, е, ь
Sert sesliler ч ve щ’den sonra olursak, daima yumuşaktır. Aynı Türkçe gibi.
- Ö: чашка [çáşka] (fincan), щука [şçúka] (turnabalığı), чаща [çáşça] (çalılık)
Yumuşak sesliler ц, ш ve ж’den sonra olursak, daima serttır
- Ö: центр [tsentr] (merkez), шея [şéya] (boyun), жизнь [jızn'] (hayat)
Tonlu ve boğuk sessizler
[değiştir]- Tonlu sessizler: б, в, г, д, ж, з
- Boğuk sessizler: п, ф, к, т, ш, с
Tonlu ve boğuk harfleri telaffuz ederken diliniz ve damağınız aynı seviyededir, fakat tonlu harfler biraz daha yüksek sesle telaffuz edilir.
Tonlu sessiz harfi sözcüğün sonunda olursa, her zaman boğuk ses söylenir.
- Ö: зуб [zup], рог [rok], раз [ras], рожь [roş]
Tonlu sessiz harfinden sonra boğuk sessiz harf varsa, ikisi sessizler boğuktur.
- Ö: автобус [aftóbus], ложка [lóşka], легко [lihkó], мягкий [m’ahkiy]
Boğuk sessiz harfinden sonra tonlu sessiz harf varsa, ikisi sessizler tonludur.
- Ö: вокзал [vagzál], отговорка [adgavórka] сдача [zdáça]
Harf okuma kılavuzu
[değiştir]1.
- a – Türkçe’nin a’ya benzer, bir sadece Rusça sözcüklerde a’ya vurgu düşmese, a zayıf söyleniyor (a, ı’yla karışıktır), bundan ileri çalışmamızda vurgusuz a için [a] verilim
- Ö: самовар [samavár], лодка [lótka], паровоз [paravós]
- - eğer a vurgusuzsa, ve ч’den ya da щ’den sonra olursa, [i] okunur
- Ö: часы [çisı́], чаша [çáşa], часовой [çisavóy], щадить [şçidi ́t’]
2.
- е – е harfi Rusçada her zaman yumuşaktır, fakat yabancı dillerden orijinal olmayan sözlerde sert olabilir
- Ö: энергия [enérgiya], энерция [enértsıya], кафе [kafé]
- - eğer e harfi vurguluysa, ve sözçüğün başında olursa, [ye] okunur, her vurgusuzsa, ve sözçüğün hecesinde olursa, [yi] okunur
- Ö: егерь [yégir’], ель [yel’], есть [yest’], еда [yid`a], ежевика [yijıvi ́ka]
- - eğer e vurguluysa, ve sözcüğün içinde ya da sonunda olursa, [’e] okunur, eğer vurgusuzsa, [i] okunur
- Ö: белый [b’élıy], зелень [z’élin’], человек [çilav’ék]
- - eğer e vurgusuzsa, ve onun ilerinde sert ya da yumuşak sessiz harf varsa, [ye] okunur
- Ö: сиденье [sid’én’ye], затмение [zatm’éniye], положение [palajéniye], второе [ftaróye]
3.
- ё – sözcüklerde ё tek vurgulu olabilir. Hariç birkaç sözler var
- Ö: трёх- [tr’oh-], четырёх- [çitır’oh-] – трёхмерный [tr’ohm’érnıy] – üçboyutlu, четырёхдневный [çitır’ohdn’évnıy] – dört günlü
- - [yo] sözcüğün hecesinde hem [’o] sessiz harf sonra varsa okunur
- Ö: лёд [l’ot], берёза [bir’óza], ёж [yoş], серьёзный [sir’yóznıy]
4.
- и – и’nin ilerinde ъ asla olmaz. (ъи) birleştirme yazılmaz ve okunmaz asla. (ъи) birleştirmeyi (ы) ile değiştirir ve okunur
- Ö: сыграть [sıgrát’] – с- играть, взыскание [vzıskániye] – вз- искание, розыск [rózısk] - роз- иск
5.
- й – й telaffuz kılavuzu aynı Türk y gibi
6.
- o – eğer o vurguluysa, ve sözcüğün hecesinde, içinde ya da sonunda olursa, [o] okunur, eğer vurgusuzsa, [a] ya da [a] (№1’ya bak) okunur
- Ö: молоко [malakó], здоровье [zdaróv’ye], корова [karóva], молоток [malatók]
7.
- р – Türk r’den tersine Rus p daha titrel.
8.
- x – Türk h’den tersine Rus x’yi söylediğiniz zaman dilinizin kök ile üste ince baskı yapmanız gerek
9.
- щ – aslında Türk ş'ye benzer, ama daha ıslıklı
10.
- ъ – ъ işaretin önce tek boğuk ya da tonlu sessiz olabilir ve onun sonra tek yumuşak sessiz olabilir (и saymadan (№4’ya bak)). ъ işaretin ayrı sesi yok, bu yüzden Türkçe çeviri yazılarda onu söylemek gereksizdir. İleri çalışmamızda ъ göstermek için [.] işareti verilim.
- Ö: съезд [s.yest], объём [ab.yóm], изъян [iz.yán], конъюктура [kan.yuktúra]
11.
- ь – ь'nın başında tek tonlu ya da boğuk sessiz olabilir ve ь işareti onları yumuşatıyor. ь kullanan sistemi Türk y'ye benzer. ь işaretin ayrı sesi yok, bu yüzden Türkçe çeviri yazılarda onu söylemek gereksizdir. İleri çalışmamızda ь göstermek için ['] işareti verilim.
- Ö: стержень [st'érjın'], боль [bol'], зелье [zél'ye], Анталья [antál'ya]
12.
- я – eğer я ilerinde sert ya da yumuşak vurgulu sessiz varsa, [yi] okunur
- Ö: пояс [póyis], заяц [záyits], маятник [máyitnik]
- - eğer я harfi sözcüğün başında durursa ve vurgulu olursa, [ya] okunur, eğer vurgusuz olursa, [yi] okunur
- Ö: яйцо [yiytsó], ямщик [yámşik], якорь [yákar’], ябеда [yábida]
Önemli notlar
[değiştir]- ё harfi Rus kitaplarda, gazetlerde ve diğerlerde genellikte е yazılır, fakat ё (yani [yo] ya da [’o]) okunur.
- Rus sözcüklerin başında ы, ъ ve ь asla olmaz.
- Rus sözcüklerin sonunda ъ asla olmaz.