Kazakça/Dilbilgisi
< Kazakça
İsmin Hâlleri[değiştir]
Kazak Türkçesinde ismin yedi hâli vardır:
- Yalın hâl: Eksizdir
- Yükleme hâli: Ünlülerden sonra nı, ni; l, m, n, ñ, r, v, y, z ünsüzlerinden sonra -dı, -di; k, q, p, s, ş, t ünsüzlerinden sonra -tı, ti; 3. teklik şahıs iyelikten sonra n.
- İlgi hâli: Ünlülerden ve m, n, ñ ünsüzlerinden sonra -nıñ, -niñ; l, r, v, y, z ünsüzlerinden sonra -dıñ, -diñ; k, q, p, s, ş, t ünsüzlerinden sonra -tıñ, -tiñ.
- Yaklaşma hâli: Ünlülerden ve sedalı ünsüzlerden sonra -ğa, -ge; sedasız ünsüzlerden sonra -qa, -ke; 1. ve 2. teklik şahıs iyelikten sonra -a, -e; 3. şahıs iyelikten sonra -na, -ne.
- Bulunma hâli: Ünlülerden ve sedalı ünsüzlerden sonra -da, -de; sedasız ünsüzlerden sonra -ta, -te; 3. teklik şahıs iyelikten sonra araya n girer.
- Uzaklaşma hâli: Ünlülerden ve sedalı ünsüzlerden sonra -dan, -den; sedasız ünsüzlerden sonra -tan, -ten; teklik şahıslar ve 3. çokluk şahıs iyelikten sonra -nan, -nen.
| Hal | Morfem | Olası biçimler | keme "gemi" | awa "hava" | şelek "kova" | säbiz "havuç" | bas "baş" | tuz "tuz" |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Yalın hal | — | — | keme | awa | şelek | säbiz | bas | tuz |
| Yükleme hali | -NI | -ni, -nı, -di, -dı, -ti, -tı, -n | kemeni | awanı | şelekti | säbizdi | bastı | tuzdı |
| İlgi hali | -NIŋ | -niñ, -nıñ, -diñ, -dıñ, -tiñ, -tıñ | kemeniñ | awanıñ | şelektiñ | säbizdiñ | bastıñ | tuzdıñ |
| Yaklaşma hali | -GA | -ge, -ğa, -ke, -qa, -ne, -na, -e, -a | kemege | awağa | şelekke | säbizge | basqa | tuzğa |
| Bulunma hali | -DA | -de, -da, -te, -ta | kemede | awada | şelekte | säbizde | basta | tuzda |
| Uzaklaşma hali | -DAn | -den, -dan, -ten, -tan, -nen, -nan | kemeden | awadan | şelekten | säbizden | bastan | tuzdan |
| Vasıta hali | -Men | -men(en) -ben(en) -pen(en) | kememen | awamen | şelekpen | säbizben | baspen | tuzben |
Zamirler[değiştir]
| Hal | men "ben" |
sen "sen" |
siz "siz" |
ol "o" |
biz "biz" |
sender "siz" |
sizder "sizler" |
olar "onlar" |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Yükleme hali | meni | seni | sizdi | onı | bizdi | senderdi | sizderdi | olardı |
| İlgi hali | meniñ | seniñ | sizdiñ | onıñ | bizdiñ | senderdiñ | sizderdiñ | olardıñ |
| Yaklaşma hali | mağan | sağan | sizge | oğan | bizge | senderge | sizderge | olarğa |
| Bulunma hali | mende | sende | sizde | onda | bizde | senderde | sizderde | olarda |
| Uzaklaşma hali | menen | senen | sizden | onan | bizden | senderden | sizderden | olardan |
| Vasıta hali | menimen | senimen | sizben | onımen | bizben | sendermen | sizdermen | olarmen |