İçeriğe atla

Göktürkçe/İçindekiler/Öğretiler/Orkun tamgaları (harfleri)

Vikikitap, özgür kütüphane

Orkun tamgaları kendine özgüdür. Türkler tarafından ayrı ayrı türetilmişlerdir. Kimi dil bilimciler aksini iddia edip alıntı olduğu söylemektedirler. "Soğutça'dan almış, kendileri için uyarlamıştırlar." savını ortaya atanlar henüz bunu kanıtlayamadıkları gibi ellerinde buna dair hiç bir belge ya da kaynak da yoktur. Böyle demelerinin tek açıklanabilir yanıtı, siyasi nedenler olsa gerektir. Orkun tamgalarının özgün olduğuna dair bir çok kanıt bulunmaktadır. Aşağıda bunları inceleyen yazılar yer almaktadır.

  • Türkler şimdiye değin 13 ayrı abece kullanmışlardır. Latin, Soğut (Uygurca'da kullanılmıştır), Arap, Kiril... ama hiç biri Türkçe'nin temel özelliklerinden biri olan büyük ünlü uyumunu korumak için özel önlemler almamıştır. Oysa Orkun tamgalarında bu iş kendiliğinden olmaktadır. Kalın sözcükler için ayrı, ince sözcükler için ayrı tamgalar (harfler) kullanılmıştır.
  • Tamgaların türetim mantığı betizyazı iledir. Yani her bir tamga, bir nesnenin biçimi temel alınarak oluşturulmuştur. Bugün için birçok tamganın kökeni açıklanabilmiştir. Ancak çözülemeyenler de sırlarını korumaktadırlar.

Aşağıda tüm tamgaların listesi verilmiştir.

Eski Türk alfabesi (Klasik çağ)
Kullanım Semboller Günümüz Alfabesine Uyarlaması Semboller Günümüz alfabesine uyarlaması
sesli A /a/

, /e/

O /u/

, /o/ , /w/

I/İ /ɯ/

, /i/ , /j/

U /ø/

, /y/ , /w/

sessiz B /b/ B /b/
D /d/ D /d/
G /g/ G /g/
L /l/ L /l/
N /n/ N /n/
R /r/ R /r/
S /s/ S /s/
T /t/ T /t/
Y /ʤ/ Y /ʤ/
Q /q/ K /k/
Yalın tamgalar
(yalın harfler)
/ʧ/ -Z /z/
-M /m/ -P /p/
/ʃ/
Ünlülü sessizler IÇ, ÇI, Ç /iʧ/

, /ʧi/ , /ʧ/

ÖK, ÜK,
KÖ, KÜ, K
/øk/

, /yk/ ,
/kø/ , /ky/ , /k/

IQ, QI, Q /ɯq/

, /qɯ/ , /q/

OQ, UQ,
QO, QU, Q
/oq/

, /uq/ ,
/qo/ , /qu/ , /q/

Birleşik sessizler -LT /lt/

, /ld/

-NG /ŋ/
-NÇ /nʧ/ -NY /nʤ/
-NT /nt/

, /nd/

kelime bölme işareti - (kesme işareti)
(-) — Sadece kelime sonunda