Elfçe/Fiiller
Not: Elfçe'nin birçok farklı lehçesi vardır. Burada öğretilen Quenya lehçesi olacaktır.
Fiiller
[değiştir]Quenya'da fiiler üç guruba ayrılır. Sözcüğün sonundaki harfe bakarak hangi gruptan olduğunu anlayabiliriz.
1.) Primitif fiiller: bu fiiler sessiz harf ile biter.
2.) A-fiiller: bu fiiler -a harfi ile biter.
3.) U-fiiller: bu fiiler -u harfi ile biter.
Quenya'da 5 zaman vardır; şimdiki zaman, geniş zaman, tamamlanmış geçmiş zaman, gelecek zaman, geçmiş zaman.
Fiil Çekim Ekleri
[değiştir]Türkçe'deki gibi elfçede fiiller şahıslara göre çekim eki alırlar. Bunlar;
Ben için -nyë ya da -n
Hautanyë "Ben dururum."
Sen veya Siz için -lyë ya da -l
Hautalyë "Sen durursun."
O(erkek) için -ro
Hautaro "O durur."
O (kız) için -re
Hautarë "O durur."
O için -rye ya da -s
Hautaryë "O durur"
İkimiz için -mmë
Hautammë "Biz dururuz."
Senle(iki kişiden fazla ise) -lvë
Hautalvë "Biz ve sen dururuz."
Sensiz (iki kişiden fazla ise) -lmë
Hautalmë "Biz sensiz dururuz."
Onlar için -ntë veya -t
Hautantë "Onlar dururlar"
Zamanlar
[değiştir]Elfçede beş farklı zaman vardır.
Geniş Zaman
[değiştir]Fiilleri Geniş Zaman Yapma
[değiştir]1- Primitif Fiiller tekil şahıs için -ë çoğul şahıs için -ir eki alır.
ör: hir-(bul-)→ hirë → hirir
2- A-Fiiller tekil şahıslarda ek almaz çoğul şahıs için -r eki alır.
ör: hauta(dur-) → hauta → hautar
3- U-Fiiller tekil şahıslarda u → a ya değişir çoğul şahıs için -r eki alır.
ör: allu- (yıka-) → allo → allur
Örnek Cümleler:
i máma matë salquë "Koyun ot yer."
i mi mámar matir salquë "Koyunlar ot yerler."
Fiilleri Şahıslara Çekimleme
[değiştir]Fiilin tekil kişi için olan haline ekler eklenerek fiiller çekimlenir.
ör:
hautan ya da hautanyë(Ben dururum)
hautal ya da hautalyë(Sen durursun)
hautaro (Erkek durur)
hautare (Kız durur)
hautas ya da hautaryë (o durur)
hautammë (İkimiz dururuz)
hautalvë (Senle dururuz)
hautalmë (Sensiz dururuz)
hautat ya da hautantë (Onlar dururlar)
Kısaltılmış Nesneler
[değiştir]hautanyë len = hautanyël(Ben seni durdururum)
hautalyë nin = hautalyën (Sen Beni durdurursun)
hautammë son,sen,tan = hautammës (İkimiz onu durdururuz)
hautalvë tien = hautalvët (Senle onları durdururuz)
Bunların Kısaltmaları yoktur;
ikimizi = ment
bizi = men
Şimdiki Zaman
[değiştir]Fiilleri Şimdiki Zaman Yapma
[değiştir]1- Primitif Fiillerde eğer fiilde tek bir sesli harf varsa uzatılır, tekil şahıs için -a çoğul şahıs için -ar eki alır.
ör: hir-(bul-)→ hìra → hìrar
2- A-Fiillerde eğer fiilde tek bir sesli harf varsa uzatılır, tekil şahıslarda a → ëa ya, çoğul şahıslarda a → ëar a değişir..
ör: hauta(dur-) → hautëa → hautëar
3- U-Fiillerde eğer fiilde tek bir sesli harf varsa uzatılır, tekil şahıslarda -a, çoğul şahıs için -ar eki alır.
ör: allu- (yıka-) → állua → álluar
Gelecek Zaman
[değiştir]Fiilleri Gelecek Zaman Yapma
[değiştir]1- Primitif Fiiller tekil şahıs için -uva çoğul şahıs için -uvar eki alır.
ör: hir-(bul-)→ hiruva → hiruvar
2- A-Fiiller tekil şahıslarda a düşer, -uva eki, çoğul şahıslarda -uvar eki alır.
ör: hauta(dur-) → hautuva → hautuvar
3- U-Fiiller tekil şahıslarda u → ùva ya, çoğul şahıs için u → ùvar a değişir.
ör: allu- (yıka-) → allùva → allùvar
Etkisi Bitmiş Geçmiş Zaman
[değiştir]Fiilleri Etkisi Bitmiş Geçmiş Zaman Yapma
[değiştir]1- Primitif Fiiller tekil şahıs için -es çoğul şahıs için -er eki alır.
ör: hir-(bul-)→ hires → hirer
2- A-Fiiller tekil şahıslarda -në, çoğul şahıslarda -nër eki alır.
ör: hauta(dur-) → hautanë → hautanër
3- U-Fiiller tekil şahıslarda şahıslarda -nen, çoğul şahıslarda -ner eki alır.
ör: allu- (yıka-) → allunen → allunen
Bu yazdığım fiiller sadece düzenliler için geçerlidir.
Etkisi Bitmemiş Geçmiş Zaman
[değiştir]Fiilleri Etkisi Bitmemiş Geçmiş Zaman Yapma
[değiştir]menta- "yolla-" → ementië
nurru- "dağıt-" → unurrië
móta- "yay-" → omótië
hauta- "dur-" → ahautië
poita- "temiz-" → opoitië
anta- "ver-" → antië
allu- "yık-" → allië