Özbekçe/Ders 2
Diyaloglar
[değiştir]Uzbek Dialogue • Ders 2 •  audio: upload • upload (131 + 142 kb • help)  Greetings
| |
|---|---|
| Birinci Diyalog | |
| Aziz | Eshiting va gapni yozing. |
| Mike | Iltimos, sekin o’qing. |
| Aziz | Xo’p Siz meni tushunyapsizmi? |
| İkinci Diyalog | |
| Mike | Men bu gapni tushunmayman. |
| Aziz | Qaysi gapni? |
| Mike | "Sog’ bo’ling!" nima degani? |
| Aziz | Bu - yaxshi tilak. Siz uni do’stlaringizga aytishingiz mumkin |
| Üçüncü Diyalog | |
| Aziz | Mayk, yakshanbada siz qayerda bo’ldingiz? |
| Mike | Yakshanbada men uyda bo’ldim. |
| Aziz | Siz uyda nima qildingiz? |
| Mike | Men kitob o’qidim, televizor ko’rdim va do’stimga xat yozdim. |
Vokabüler
[değiştir]| Uzbek Dialogue • Ders 2 • audio (upload) Vocabulary
| ||
|---|---|---|
| eshiting | dinleyin (kibar, emir kipi) | |
| va | ve | |
| gap | cümle | |
| gapni | cümleyi (belirtme hali) | |
| yozing | yazın (emir kipi) | |
| iltimos | lütfen | |
| sekin | yavaş | |
| o’qing | okuyun (emir kipi) | |
| o’qiyman | okurum / okuyorum / okuyacağım (geniş-gelecek zaman) | |
| siz | siz | |
| meni | beni (belirtme hali) | |
| tushunyapsizmi? | anlıyor musunuz? | |
| bu | bu | |
| tushunmayman | anlamam / anlamıyorum / anlamayacağım (geniş-gelecek zamanın olumsuzu) | |
| qaysi? | hangi? hangisi? | |
| sog’ | sağ | |
| bo’ling | olun (kibar, emir kipi) | |
| sog’ bo’ling | sağ olun | |
| nima degani? | ne demek? | |
| tilak | dilek | |
| uni | onu (zamir, belirtme hali) | |
| do’stlaringizga | dostlarınıza (iyelik, yönelme hali) | |
| aytishingiz | söyleyişiniz / söylemeniz (iyelik) | |
| mumkin | mümkün | |
| yakshanbada | Pazarda (bulunma hali) | |
| qayerda? | nerede? | |
| bo’ldingiz | oldunuz / idiniz (görülen geçmiş) | |
| uyda | evde (bulunma hali) | |
| bo’ldim | oldum / idim (görülen geçmiş) | |
| nima? | ne? | |
| qildingiz | kıldınız / yaptınız (görülen geçmiş) | |
| kitob | kitap | |
| o’qidim | okudum (görülen geçmiş) | |
| telivizor | televizyon | |
| ko’rdim | seyrettim (görülen geçmiş) | |
| do’stimga | dostuma (iyelik, yönelme hali) | |
| xat | mektup | |
| yozdim | yaxdım | |
Gramer ve Vokabüler Açıklamaları
[değiştir]Diyalog 1 için
[değiştir]Özbekçede mastar fiilin köküne -moq ekleyerek yapılır:
[| Uzbek Examples of -moq • Ders 2 • audio (upload)
| |
|---|---|
| eshitmoq | dinlemek |
| yozmoq | yazmak |
| o’qimoq | okumak |
Mastar veya başka bir sonek olmadan, Özbekçe fiil kökü ikinci teklik şahıs ya da samimi hatta bazen kaba emir anlamı taşır.
[| Uzbek Examples • Ders 2 • audio (upload)
| |
|---|---|
| eshit! | dinle! |
| yoz! | yaz! |
| o’qi! | oku! |
Kibar bir emri ifade etmek için, fiilin kökü ünsüzle bitiyorsa -ing; ünlüyle bitiyorsa -ng eki fiil köküne eklenir.
[| Uzbek Examples • Ders 2 • audio (upload)
| ||
|---|---|---|
| eshit+ing | dinleyin | |
| yoz+ing | yazın | |
| o’qi+ng | okuyun | |
Gapni yozing cümlesinde -ni soneki belirtme durumu işlevindedir. Çoğu kez Türkçedeki -(y)I, -(y)U; -(n)I, -(n)U ile aynı biçimde kullanılır:
| Uzbek Examples • Ders 2 • audio (info •4 kb • help) Suffix -ni 0
|
|---|
| gapni yozing |
| cümle+yi yaz+ın |
| (Cümleyi yazın!) |
Telaffuz Notları
[değiştir]Özbekçe ng Anadolu ağızlarındaki nazal n sesinden daha çok 'n' ve 'g' ünsüzlerinin yanyana telaffuz edilmesi gibi bir ses verir. Özbekçede emir sözleri son hecede düşen bir tonlamayla telaffuz edilir:
[| Uzbek Examples • Ders 2 • audio (upload)
| ||
|---|---|---|
| sekin o’qing | yavaş okuyun | |
Diyalog 2 için
[değiştir]Bir fiilin olumsuz şekli -ma sonekinin fiil köküne eklenmesiyle yapılır. Zaman ve şahıs ekleri bundan sonra gelebilir.
[| Uzbek Example • Ders 2 • audio (upload) Negative of a verb (-ma suffix)
| |||
|---|---|---|---|
| yoz! | yaz! | yozma! | yazma! |
| o’qi! | oku! | o’qima! | okuma! |
Tushunmayman kelimesi geniş-gelecek zamanda bir olumsuz fiildir ve anlamam ya da anlamayacağım anlamına gelir. Fakat bazen Türkçede şimdiki zamanla da karşılık bulabilir: anlamıyorum. Bu olumsuz biçim fiilin olumsauz şekline -y soneki getirilerek yapılır:
| Uzbek Examples • Ders 2 • audio (upload) The negative of a verb (-ma suffix) and present-future tense (-y suffix)
| |||
|---|---|---|---|
| tushun+ma+y+man | anla+ma+-/-acak/-yor+ben | anlamam / anlamıyorum / anlamayacağım | |
Türkçede olduğu gibi ismi nitelendirmek için sıfatlar her zaman addan önce gelir:
[| Uzbek Example • Ders 2 • audio (upload)
| |||
|---|---|---|---|
| yaxshi tilak | |||
| iyi dilek | |||
Aytishingiz mumkin (Söyleyebilirsiniz) isim-fiil aytishingiz (söyleyişiniz) ile mumkin (mümkün) kelimesinin birlikte kullanılmasıyla ifade edilir.
Sog’ bo’ling! (Sağ olun) Özbekler'in birbirlerine veda ederken kullandıkları bir ifadedir.
Diyalog 3 için
[değiştir]Bulunma halie eki -da çoğu kez Türkçedekiyle aynı işlevde kullanılır. Ünlü ve ünsüz uyumuna göre değişmez.:
[| Uzbek Example • Ders 2 • audio (upload) Negative of a verb (-ma suffix)
| |||
|---|---|---|---|
| uy | ev | uyda | evde |
| yakshanba | Pazar | yakshanbada | Pazarda / Pazar gününde |
O’qidim (okudum), qildingiz (kıldınız / yaptınız) gibi fiil şekilleri görülen geçmiş zaman eki -di'yi içermektedir. Bu ek, fiil köküne eklenerek bir eylemin somut bir şekilde ve yakın bir zamanda tamamlandığını belirtir.
| Uzbek Examples • Ders 2 • audio (upload)
| ||
|---|---|---|
| xat yozdim | mektup yazdım (ve onu yazmayı bitirdim) | |
Cümle Kalıpları
[değiştir]Bir kelime vurgulanacaksa genellikle yüklemden önce söylenir:
[| Uzbek Examples • Ders 2 • audio (upload)
| |||
|---|---|---|---|
| Yakshabada men uyda bo’ldim | Men uyda yakshanbada bo’ldim | ||
| Pazar+da ben ev+de idi+m | Ben ev+de Pazar+da idi+m | ||
| Pazar günü ben evdeydim. | Ben evde Pazar günü idim. | ||
Özbek Atasözü
[değiştir]| Uzbek Proverb • Ders 2 • audio (upload)
| |
|---|---|
 Sog’ tanda -- sog’lom aql
| |
| Translation: Sağlıklı bir vücut sağlıklı bir akıldır. | |
| Türkçedeki Sağlam kafa sağlam vücutta bulunur. sözüne benzemektedir. | |