Mentör Öğretmenlik/Beceri Ediniminde Dreyfus Modeli

Beceri kazanımının farklı düzeyleri

Hubert L. ve Stuart E. Dreyfus öğrenme surecine ilişkin çeşitli çalışmalardan bahsetmekte ve bir kimsenin farklı düzeylerden geçerek beceri kazandığını iddia etmektedir. Teorilerini deneysel çalışmalara ve bisiklete binmek, yüzmek, pilotluk gibi duyusal-motor becerileri ile satranç oynama gibi bilişsel becerileri gözlemleme üzerine dayandırırlar. “Mind Over Machine” (1986) adli kitaplarında, beceri kazanımında düzey modelini şöyle tanımlamaktadırlar:

Seviye	Özellikler	Öğretmen
Uzman	Uzman ile usta uygulayıcı arasındaki fark, uzmanın derhal ve sezgisel olarak doğru karar verme, doğru stratejiyi görme ya da gereğini yapma becerisine sahip olmasıdır. Eylem durumu bütünsel olarak değerlendirme üzerine kuruludur.	Bir uzman öğretmen genellikle çeşitli okullardan edindiği engin deneyimlere sahiptir ve durumu hızlıca her yönüyle algılama becerisine sahiptir.
Usta	Usta uygulayıcı geçmiş deneyimleri ile yeni durumlar arasında bulunan bağlantıyı hızlıca görür. Tepkisi hızlı ve sezgiseldir. Sezme ile analiz etme arasında bir ilişki söz konusudur. İhtiyari karar ve yorumlama yetkinde olduğundan daha önemlidir.
Yetkin	Yetkin bir durumda iş deneyimine dayanarak seçenekleri ve öncelikleri belirleyebilir. Kalfadan çok daha fazla deneyime sahiptir.
Kalfa	Kalfa acemiden daha fazla uygulama deneyimine sahiptir. Bir durum içinde önemli boyutları ve koşulları fark eder.	(aşağıdaki eğitimleri tamamlamış olan) bir kalfa öğretmen adayı birçok farklı dersten deneyim edinir.
Acemi	Bir acemi tariflerden ve talimatlardan öğrenir. Acemi bir durumda belirli kurallara, gerçeklere ve özelliklere odaklanmayı öğrenir. Aceminin öğrenme durumu “gerçek hayattan” ayrıdır.	İlk uygulama dersi boyunca, mentör tarafından verilen öğütler öğretmen adayının öğretim yaklaşımını belirler.

Hubert L. ve Stuart E. Dreyfus bireyin bir kez beceri edindiğinde, farkında olarak ya da olmayarak kuralları düşünmeden davrandığından bahsetmektedir. Eylemin nedenini anlamasına gerek yoktur. Bu konuda Dreyfus ve Dreyfus (1999) filozof Merleau-Ponty’den ilham almıştır. Merleau-Ponty’e göre “bir kimsenin durumu optimum beden-çevre ilişkisinden saptığı zaman, o kişinin eylemi ideal olana daha çok yaklaşır ve böylece sapma durumunun neden olduğu gerginlik azalır.” Bir kimsenin neyin ideal olduğunu bilmesi ya da ifade etmesi gerekmez. Kişinin bedeni basitçe içinde bulunduğu durum ile denge durumuna gelir (Dreyfus 1998).”

Örnekler

Yetenekli bir futbol oyuncusu rakibe ne zaman ve nasıl çalım atacağını çabucak anlar (Tiller 2006). Yetenekli bir futbolcunun çalım atmadan önce çalım atma kurallarını için zamanı olduğuna dair hiç bir gösterge bulunmamaktadır. Maradona 1986 dünya kupasında bütün İngiliz defansına çalım atarken bunu önceden bir planlamamıştı. Bu durumda, Maradona topu paslaması ya da çalımlara devam etmesi gereğini hızlıca değerlendirmiştir. Maradona’nın uzmanlığı örtük bilgi ile bağlantılıdır. Örtük bilgi açık olmayan bilgiyi ifade edilmektedir; başkaları ile her zaman kurallar ya da farklı öneriler aracılığı ile iletişim kuramayabiliriz. Nasıl ki usta bir şoför kendi arabası ile ‘bir’ ise usta bir öğretmen de kendi sınıfı ile ‘bir’dir. İçgüdüsel/sezgisel karar verme sureci ile ilgili araştırmalar, rasyonel karar verme sureci ile ilgili yapılan araştırmalara nazaran çok daha azdır.

Nasıl uzman olunur?

Bu videonun sonlarına doğru, Dreyfus uzman seviyesine ulaşmak için (aşağıda bahsedilen rutinlere karşı) risk almamız gerektiğini vurgulamaktadır. Ciddi hatalar yapmadan ve bu hatalardan ders çıkarmadan uzman olmak mümkün değildir.

Kaynakça

• Dreyfus, Hubert L., Dreyfus, Stuart E. og Tom Athanasiou (1986). Mind over machine : the power of human intuition and expertise in the era of the computer. New York: Free Press
• Tiller, Tom (2006). Aksjonslæring - forskende partnerskap i skolen : motoren i det nye læringsløftet. Kristiansand: Høgskoleforlaget
• Bakke, Kari Renate & Emil Severin Tønnesen (2007) Lave & Wenger og Dreyfus & Dreyfus. Master thesis. Oslo: University of Oslo http://www.duo.uio.no/sok/work.html?WORKID=62030
• http://www.class.uh.edu/cogsci/dreyfus.html