Vikikitap'ı Kullanma/Kitaplarda nasıl değişiklik yaparım?
Vikimetni düzenleme hakkında bütün kaideleri içeren ve sadece Vikikitap için değil, bütün vikiler için faydalı olabilecek ayrı bir kitabımız var. Var olan sayfalarda değişiklik yapma ve güzel sayfalar oluşturma hakkında daha fazla bilgi için Vikimetni Düzenleme kitabına bakabilirsiniz.
Neden Vikikitap'ta değişiklik yapmalısınız...
İnsanlar Vikikitap'ta çeşitli sebeplerle değişiklik yapmaya karar verirler, yani denemesi ustalık ve dikkat ister.
Bazı insanlar, kitabı okurken kitapta bir gramer hatası bulur ve bu hata o okuyucuyu rahatsız eder; ve o kişi hatayı bir başkasının düzeltmesini beklemektense kendisi düzeltmeye karar verir.
Bir hatayı başkasına bildirmektense kendiniz düzeltmeniz çok daha kolay ve hızlıdır.
Bazı insanlar bildiklerini paylaşarak diğer öğrencilerin parayla kitap almasındansa ücretsiz olarak bilgiye ulaşmasını sağlayarak bu öğrencilere yardım etmek isterler.
Bazı insanlar canları sıkıldığından ve bu can sıkıntısını iyi bir şeyle değerlendirmek istediklerinden değişilik yaparlar.
Bazı insanlar öğretmenleri istediği için değişiklik yaparlar. (Bakınız: Sınıf projeleri için Vikikitap)
Bazı insanların işi şirketleri için vikiler üretmektir. Bu insanlar vikilere dikkatli bakma alışkanlığı edinmişlerdir. Bu nedenle Vikikitap'taki hataları kolayca bulup bu hataları düzeltme eğilimindedirler.
İnsanların birçok değişiklik yapma nedeni vardır, ancak son tahlilde neden pek de önemli değildir. Önemli olan Vikikitap projesine girmek ve Vikikitap topluluğuna katılmak için ilk adımları atmaktır.
Nasıl değişiklik yapılır?
[değiştir]Hemen hemen her sayfanın üst kısmında "değiştir" düğmesi vardır. Bu düğmeye tıkladığınızda hangi sayfadaysanız o sayfanın "vikimetin" olarak içeriği ekrana gelir. Bu vikimetinde değişiklik yapıp sayfayı kaydettiğinizde artık ilgili sayfa değişmiş olacaktır. Sayfanın değiştiğini ilgili sayfayı tekrar ziyaret ederek görebilirsiniz. Hemen hemen her sayfanın üst kısmında "değiştir" düğmesi vardır, çünkü bazı sayfalar çeşitli sebeplerden ötürü değiştirilmesini engellemek için koruma altına alınmıştır. Eğer sayfa koruma altına alınmışsa "değiştir" düğmesi artık "kaynağı gör" olacaktır. Kaynağı gör düğmesine tıklayarak ilgili sayfayı oluşturan vikimetni görebilir ama bu vikimetinde değişiklik yapamazsınız.
Vikimetinde değişiklik yaptığınızda (metin ekleme, silme, değiştirme) ilgili değişiklikleri kaydetmek için değiştirme kutusunun alt kısmındaki "Sayfayı kaydet" düğmesine tıklarsınız.
Vikimetinde değişiklik yapıp "Ön izlemeyi göster" düğmesine bastığınızda yeni sayfanın ön izlemesi değiştirme kutusunun üst kısmında gösterilir. Bu aşamada yaptığınız değişiklikler henüz kaydedilmez, sadece sayfayı kaydettiğinizde olacak şeyi görürsünüz.
Eğer küçük bir değişiklik yapmışsanız sayfayı kaydetmeden önce değiştirme kutusunun altındaki "Küçük değişiklik" ismindeki onay kutusunu işaretlersiniz. Böyle yaparak diğer editörlere bu değişikliğin küçük bir değişiklik olduğunu ve ayrıntılı inceleme yapmalarına gerek olmadığını söylemiş olursunuz.
Değişiklik özetleri
[değiştir]"Özet" ismindeki metin kutusu yaptığınız değişikliğin ne olduğunu ve o değişikliği neden yaptığınızı açıklamanızı sağlar. Özet kutusuna bir şey yazmanız zorunlu değildir, ancak tavsiye edilir. Eğer imla veya gramer düzeltmesi gibi küçük bir değişiklik yapmışsanız özet kutusuna "imla" veya "gramer" veya "düzeltme" yazmanız yeterlidir. Eğer daha büyük ve önemli bir değişiklik yapmışsanız yaptığınız değişikliği ve neden yaptığınızı kısaca yazmanız tavsiye edilir. Yazdığınız bu özetler yaptığınız değişikliği denetleyen diğer kullanıcılara yardımcı olacaktır.
Ayrıca kullanıcılar sayfanın geçmişini görüntülediklerinde sadece özeti direkt olarak göreceklerdir. Bir kişi sayfanın nasıl geliştiğini görmek istediğinde ya sayfa geçmişinde özetlere bakacak ya da her bir değişikliğin ayrı ayrı farklarına bakacaktır. İkinci yöntem hem çok zor hem zaman alıcıdır. O yüzden değişiklik özeti kullanmak önemlidir.
Son olarak değişiklik özetleri, bir kullanıcının vandal mı yoksa Vikikitap'ı keşfetmeye çalışan yeni bir kullanıcı mı olduğu hakkında fikir veren en önemli göstergelerden biridir. Özet kutusuna Bir şeyleri düzeltmeye çalıştım ama doğru mu yaptım bilmiyorum. veya Yardıma ihtiyacım var! gibi bir şeyler yazmanız vandal olmadığınızı Vikikitap topluluğuna bildirir ve son değişiklikleri izleyen vikiyazarlar size yardım etmek isteyebilir.
Değişiklikleri takip etme
[değiştir]Vikikitap'ta yapılan değişiklikleri takip etmeniz için çeşitli yollar vardır. Kendi değişikliklerinizi, belirli bir sayfaya yapılan değişiklikleri veya bütün topluluk tarafından yapılan değişiklikleri ayrı ayrı takip edebilirsiniz. Bu bölümde bu yöntemler anlatılacaktır.
Son değişiklikler
[değiştir]Vikikitap'taki bütün kullanıcılar tarafından bütün sayfalara yapılan değişiklikler Son değişiklikler sayfasında listelenir. Bu listeye Vikikitap arayüzünün sol panelindeki "gezinti" bölümünden "Son değişiklikler" bağlantısına tıklayarak erişebilirsiniz. Bu listede, yapılan değişiklikleri yeniden eskiye sıralanmış görürsünüz. Her değişiklik, değiştirilen sayfanın başlığınından, değişikliği yapan kullanıcının kullanıcı adından (kullanıcı giriş yapmamışsa IP adresini) ve diğer çeşitli bilgilerden oluşur. Bu diğer bilgilerden bazıları şunlardır:
- K veya Y
- K değişikliğin küçük bir değişiklik olduğunu belirtir. Y ise değişikliğin ilgili sayfadaki ilk değişiklik olduğunu, yani sayfanın yeni oluşturulduğunu belirtir. Herhangi bir değişiklikte duruma göre K ve Y'den her ikisi veya herhangi birisi olabilir veya hiçbirisi olmayabilir.
- (+123)
- Parantez içindeki sayılar ilgili sayfaya kaç karakter eklendiğini veya çıkarıldığını belirtir. Eğer sayı küçükse bu muhtemelen küçük bir değişikliktir. Eğer sayı büyükse bu da muhtemelen büyük bir değişikliktir. Sayı yeşil renkteyse karakter eklenmiş, kırmızı renkteyse karakter çıkarılmıştır. Eğer eklenen veya çıkarılan karakter sayısı büyükse bu sayılar daha koyu bir tonda (kırmızı veya yeşil) gösterilecektir.
- Değişiklik özeti
- Eğer kullanıcı değişikliğini kaydetmeden önce bir değişiklik özeti yazmışsa bu değişiklik özeti gözükür. Ancak bazen kullanıcı değişiklik özeti yazmamış olsa bile bir değişiklik özeti gözükebilir. Örneğin eğer kullanıcı sayfanın tamamında değişiklik yapmamış, ilgili başlığın "[değiştir]" bağlantısına tıklayarak sadece bir alt bölümü değiştirmişse özette bu alt bölümün başlığı gözükür.
izleme listeniz
[değiştir]Eğer bir hesap oluşturmuş ve bu hesabınızla giriş yapmışsanız kendi izleme listenize erişebilirsiniz. İzleme listenizde takip etmek istediğiniz sayfalar listelenir. Vikikitap arayüzünün sağ üst kısmındaki "izleme listem" bağlantısına tıklayarak veya Özel:İzlemeListesi sayfasına giderek izleme listenizdeki sayfalara yapılan son değişiklikleri görebileceğiniz izleme listenize erişirsiniz. İzleme listeniz, bir nevi son değişiklikler sayfasının sadece izleme listenizdeki sayfalara göre revize edilmiş halidir.
Bir sayfayı izleme listenize eklemenin birkaç yolu vardır. Bir sayfayı değiştirirken değişiklik kutusunun altındaki "Sayfayı izle" onay kutusunu işaretleyip sayfayı kaydederek ilgili sayfayı izleme listenize ekleyebilirsiniz. Başka bir yol ilgili sayfadayken üst kısımdaki "izlemeye al" düğmesini tıklamaktır. Daha karmaşık bir yolsa Özel:İzlemeListesi/raw sayfasına gitmektir. Bu sayfada her satırdaki bir başlık izleme listenizdeki bir sayfayı temsil eder. Yani buraya izlemeye almak istediğiniz sayfaların başlıklarını yazarsınız. Her satıra bir başlık yazabilirsiniz ve büyük küçük harf durumuna dikkat etmeniz gerekir. Bu özel sayfaya izleme listenize gidip, buradan "Ham izleme listesini düzenle" bağlantısına tıklayarak da gidebilirsiniz.
İzleme listeniz, izleme listenizdeki her sayfaya yapılan son değişiklikleri gösterir, ilgili sayfalardaki bütün değişiklikleri göstermez. Yani eğer siz görmeyeli bir sayfada 10 değişiklik olmuşsa izleme listeniz bu 10 değişikliği değil, sadece son yapılan değişiklikleri gösterir.
Tercihlerim sayfanızın İzleme listesi sekmesinde izleme listenizle ilgili çeşitli ayarlar bulunur. Burada değişiklik yaptığınız veya oluşturduğunuz sayfaların otomatik olarak izleme listenize eklenmesini sağlayabilirsiniz. Bu, eğer yeni bir kitap oluşturuyor ve oluşturduğunuz her sayfanın otomatik olarak izleme listenize eklenmesini istiyorsanız son derece kullanışlıdır.
Geçmiş sayfaları
[değiştir]Her sayfanın bir geçmiş sayfası vardır. Bir sayfanın geçmişini görmek için ilgili sayfadayken üst kısımdaki "geçmiş" düğmesine tıklarsınız. "geçmiş" düğmesi "değiştir" düğmesinin hemen sağındadır.
Geçmiş sayfalarıyla bir sayfanın zamanla nasıl değiştiğini görebilirsiniz. Geçmiş sayfası son değişiklikler sayfasında ve izleme listenizde gördüğünüz bilgilerin aynısını içerir.
Geçmiş sayfaları sayesinde bir sayfanın eski sürümlerini de görebilirsiniz. Geçmiş sayfasında bir sayfanın eski sürümlerini görmek için bu listedeki ilgili sürümün bağlantısına (saat ve tarih) tıklarsınız.
RSS ve ATOM beslemeleri
[değiştir]Son değişiklikler listesi, bütün Vikikitap ve geçmiş sayfaları RSS ve ATOM beslemeleri desteğine sahiptir. RSS veya ATOM izleme programlarına sahip olanlar bu fonksiyonu kullanışlı bulabilirler.
Ancak izleme listeniz için RSS veya ATOM imkanı yoktur. Bu, yaygın bir sorundur ve yazılım geliştiricilerden en çok istenen özelliklerden biridir.
Canlı değişiklik beslemesi
[değiştir]IRC'ye aşina olanlar irc://irc.wikimedia.org/#tr.wikibooks adresinden değişiklikleri gerçek zamanlı izlemek isteyebilirler. Bu besleme, bütün değişiklikleri olduğu an, gerçek zamanlı, son değişikliklerde gördüğünüz bilgilerle birlikte gösterecektir.
Canlı beslemeye ek olarak, çeşitli Vikikitap üyeleri çeşitli devriye botları yönetirler. Bu botlar değişiklik beslemesindeki şüpheli değişiklikleri ararlar. Daha sonra buldukları şüpheli değişiklikleri irc://irc.freenode.net/#vandalism-en-wb adresinde listelerler. Vandalizmle mücadeleye ilgi duyan kişilerin bu adresi kullanmaları kullanışlı olabilir.
Bir kitaptaki bütün sayfaları izleme
[değiştir]Bir kitaptaki bütün sayfaları izlemek yeni kullanıcılar tarafından dile getirilen yaygın bir istektir. Ayrıca bazı çalışkan yazarlarımız birkaç kitaptaki bütün sayfaları izlemek istemektedirler. Bunu başarmanın çeşitli yolları vardır:
- Kitaptaki bütün sayfaları izleme listenize ekleyin. Eğer yeni bir kitap oluşturuyorsanız Özel:Tercihler sayfasına gidip "Yaratmış olduğum sayfaları izleme listeme ekle" onay kutusunu işaretleyin. Bu sayede kendi oluşturduğunuz sayfalar izleme listenize eklenecek, ancak ilgili kitapta başkaları tarafından oluşturulmuş sayfalar izleme listenize otomatik olarak eklenmeyecektir. Eğer mevcut bir kitap üzerinde çalışıyor veya kitap üzerinde başka çalışanlar da varsa "Değişiklik yapılan sayfayı izleme listesine ekle" onay kutusunu da işaretleyebilirsiniz. Bu sayede değişiklik yaptığınız bütün sayfalar izleme listenize eklenecektir. Bu sayfalarda olan değişiklikleri artık Özel:İzlemeListesi sayfasında görebilirsiniz.
- Özel:İlgiliDeğişiklikler sayfasına gidin ve "Sayfa adı" yerine kitabınızın ismini yazın. Eğer Özel:İlgiliDeğişiklikler sayfasına / işaretini ve kitabınızın ismini eklerseniz bu listeye bir bağlantı oluşturmuş olursunuz. Örneğin:
Farklar
[değiştir]Vikikitap, bir sayfaya yapılan bir değişikliğin yaptığı farkı görmenize izin verir. Bir fark sayfasında üst kısımda değişiklikler, alt kısımda ise sayfanın içeriği gösterilir.
Son değişiklikler sayfasında veya izleme listenizde her değişikliğin en solunda bir "fark" bağlantısı vardır. Bu bağlantıya tıklayarak ilgili değişikliğin yaptığı farkı, daha doğru bir ifadeyle ilgili değişiklikle ne eklendiğini/çıkarıldığını görebilirsiniz. Eğer son değişikliklerde veya izleme listenizde şüpheli bir değişiklik görürseniz o değişikliğin yaptığı farka bakabilir ve değişikliğin iyi mi, yoksa kötü mü olduğunu anlayabilirsiniz.
Geçmiş sayfalarında ise daha fazla opsiyona sahipsiniz. Geçmiş sayfalarında sadece son değişikliğin oluşturduğu farkı değil, sayfa geçmişindeki herhangi iki sürüm arasındaki farkı görebilirsiniz. Tek yapmanız gereken karşılaştırmak istediğiniz herhangi iki sürümün radyo butonlarını seçmek ve "Seçilen sürümleri karşılaştır" düğmesine tıklamak.
Bir sayfayı değiştirirken sayfayı kaydetmeden önce yaptığınız değişiklikleri görmek için değişiklik kutusunun altındaki "Değişiklikleri göster" düğmesine tıklayın. Bu sayede yaptığınız değişikliğin ne olduğunu tam olarak görebilir ve olası bir hatadan kurtulmuş olursunuz.
Hata düzeltme
[değiştir]En değerli katkılardan biri hata içeren sayfaların hatalarını düzeltmedir. Bu tür değişiklikler genelde küçük değişikliktir az zaman alır.
Vikikitap'ta kendini hata düzeltmeye adayan editörler vardır. Bu editörlerin farklı stratejileri olabilir. Örneğin bir editör Özel:Rastgele sayfasını kullanarak birbirinden bağımsız ve farklı biçem kullanan sayfalardaki hataları düzeltir. Ancak her kitabın -genellikle bariz olmayan- kendi farklı biçemi olduğu için editörlerin "Rastgele kitap" fonksiyonunu kullanmaları daha çok tavsiye edilir. Vikikitap arayüzünün sol panelindeki "gezinti" bölümündeki "Rastgele kitap" bağlantısına tıklayarak rastgele bir kitaba gidebilirsiniz. Bu fonksiyon ekrana rastgele bir kitabın ana sayfasını getirecektir. Buradan editör, kitabın her bir sayfasına gidebilir ve kitabın biçeminde, şablonlarında, dolaşım araçlarında bir hata olup olmadığını denetleyebilir.
Sayfaları taşıma ve yeniden adlandırma
[değiştir]Şaşırtıcı bir şekilde Vikikitap'ta sayfa taşıma ve yeniden adlandırmaya sıkça ihtiyaç duyulur. Birçok yeni kullanıcıya daha şaşırtıcı gelen ise bunların yapılması çok kolay birer işlem olmasıdır. Bir sayfayı taşımak için ilgili sayfadayken üst kısımdaki "taşı" düğmesine tıklarız. Bunun sonucunda sayfanın yeni adını ve taşıma gerekçesini belirtebileceğimiz taşıma sayfası açılır.
Sayfa taşımayla ilgili yaygın yapılan hatalardan biri sayfayı tam URL adresine taşımaktır. Örneğin "Sayfa" isminde bir sayfamız olsun ve biz bu sayfayı "Kitap" kitabına taşımak isteyelim. Bu durumda "Sayfa" sayfasının adını "Kitap/Sayfa" olarak değiştirmeliyiz, "http://tr.wikibooks.org/wiki/Kitap/Sayfa" olarak değil.
Sayfa taşımaya ihtiyaç duyulan yaygın durumlardan biri yeni bir kullanıcının yanlış konumda sayfa oluşturmasıdır. Vikikitap'taki bütün sayfalar ya yeni bir kitabın ana sayfası, ya da mevcut bir kitabın alt sayfası olmalıdır. Ayrıca bütün kitap ve sayfa adları adlandırma politikasını ihlal etmemelidir.
Bir sayfayı bir kitaba taşıma
[değiştir]Bir sayfayı var olan bir kitaba taşımak kolaydır. Taşımak istediğiniz sayfadayken üst kısımdaki "taşı" düğmesine tıklayın, "Yeni isim" alanına sayfayı taşıyacak olduğunuz kitabın ismini, / işaretini ve taşımak istediğiniz sayfanın ismini yan yana yazın. Tıpkı şunun gibi:
Kitabın İsmi/Sayfanın ismi
"Neden" kutusuna "Bir kitaba taşıyorum" gibi bir şey yazın ve son olarak "İsmi değiştir" düğmesine tıklayın.
Adlandırma hatasını düzeltme
[değiştir]Birçok kez yeni sayfa "Kitap Adı Sayfa adı" veya "Kitap Adı:Sayfa adı" adıyla veya benzer adlandırma politikasına uymayan bir şekilde oluşturulur. Bu tür hataları da düzeltmek kolaydır. Tek yapmamız gereken sayfanın adını "Kitap Adı/Sayfa adı" olarak değitirmek, yani kitap ve sayfa adı arasına iki nokta, boşluk, tire veya başka bir ayırıcı yerine / (slash) koymaktır.
Bu tür hataları düzeltirken neden olarak "ap" (adlandırma politikasının kısaltması) yazmanız yeterlidir.
Etiketleme
[değiştir]Bu kitabın geri kalanı boyunca "etiketleme" sözcüğünü sıkça kullanacağız. Vikikitap'ta, başka editör ve okuyucuları sayfaların iyi ve kötü yönleri konusunda bilgilendiren önceden hazırlanmış çeşitli şablonlar vardır. Bir şablonu bir sayfada kullanmak için şablonun ismi etrafında {{bunun gibi}} ikişer süslü parantez kullanırız. Bu sayede sayfada bu kodu yazdığınız yere ilgili şablonun içindeki bütün metinler otomatik olarak koyulacaktır.
Vikikitap'ta, kalite için bir gösterge teşkil eden ve kitap veya sayfalarda kullanılabilen çeşitli şablonlar vardır. Bir sayfayı etiketlemek için uygun bir şablonu veya şablonları sayfaya ekleriz, böylelikle sayfa hakkında bildiğimiz bir şeyden başkalarının da haberi olur. Vikikitap'ta kitabın yeni bir kitap olduğunu, hızlı gelişen bir kitap olduğunu, vb. belirten olumlu etiketler; kitabın temizliğe ihtiyaç duyduğunu, içeriğinin artırılması gerektiğini vb. belirten daha az olumlu etiketler ve sayfanın silinmesi gerektiğini vb. belirten olumsuz etiketler vardır. Burada bazı etiketler ve ne amaçla kullanılacağı listelenmiştir:
| Anlam | İlgili şablonlar |
|---|---|
| Sayfa silinmeye aday gösterilmiştir | {{sa}}
|
| Hızlı silinecek sayfa | {{sil}} {{yakında silinecek}}
|
| Taraflı sayfa | {{tba}} {{tartışmalı}}
|
| Sayfada telif hakkı ihlali var | {{telif}} {{kaynaksız}}
|
| Sayfanın temizlenmesi gerekiyor | {{temizlik}} {{İlgi}}
|
| Kitap (ve sayfaları) yanlış adlandırılmış | {{temizlik-ap}}
|
| Kitap yanlışlıkla oluşturulmuş | {{yanlışlıkla}}
|
| Kitap taslak aşamasında ve içeriğinin artırılması gerekiyor | {{taslak}} {{genişlet}} {{KırmızıLink}}
|
| Kitabın başka bir kitapla birleştirilmesi gerekiyor | {{birleştir}} {{ŞununlaBirleştir}} {{ŞunuBirleştir}}
|
| Bu sayfanın başka bir kitabın içine katılması gerekiyor. | {{SayfaTaşı}}
|
| Kitabın taşınması veya adının değiştirilmesi gerekiyor | {{taşı}} {{ŞunaTaşı}} {{transwiki}}
|
| Kitabın birden fazla kitaba bölünmesi gerekiyor | {{böl}}
|
| Kitabın alt sayfalara bölünmesi gerekiyor | {{AltSayfa}}
|
| Kitabın kategorisi yok | {{kategorisiz}}
|
| Kitabın veya sayfanın aynısı Vikikitap'ta var | {{kopya}}
|
| Kitabın resme veya daha iyi bir biçimlendirmeye ihtiyacı var | {{resim}} {{biçimle}}
|
| Kitap bir sınıf veya grup tarafından yazılmış gibi duruyor | {{sgd}}
|