Özbekçe/Ders 2

Vikikitap, özgür kütüphane

Diyaloglar[değiştir]

[
Uzbek Dialogue • Ders 2 • audio: uploadupload (131 + 142 kb • help)
Greetings
Birinci Diyalog
Aziz Eshiting va gapni yozing.
Mike Iltimos, sekin o’qing.
Aziz Xo’p Siz meni tushunyapsizmi?
İkinci Diyalog
Mike Men bu gapni tushunmayman.
Aziz Qaysi gapni?
Mike "Sog’ bo’ling!" nima degani?
Aziz Bu - yaxshi tilak. Siz uni do’stlaringizga aytishingiz mumkin
Üçüncü Diyalog
Aziz Mayk, yakshanbada siz qayerda bo’ldingiz?
Mike Yakshanbada men uyda bo’ldim.
Aziz Siz uyda nima qildingiz?
Mike Men kitob o’qidim, televizor ko’rdim va do’stimga xat yozdim.

Vokabüler[değiştir]

[
Uzbek Dialogue • Ders 2 • audio (upload)
Vocabulary
eshiting dinleyin (kibar, emir kipi)
va ve
gap cümle
gapni cümleyi (belirtme hali)
yozing yazın (emir kipi)
iltimos lütfen
sekin yavaş
o’qing okuyun (emir kipi)
o’qiyman okurum / okuyorum / okuyacağım (geniş-gelecek zaman)
siz siz
meni beni (belirtme hali)
tushunyapsizmi? anlıyor musunuz?
bu bu
tushunmayman anlamam / anlamıyorum / anlamayacağım (geniş-gelecek zamanın olumsuzu)
qaysi? hangi? hangisi?
sog’ sağ
bo’ling olun (kibar, emir kipi)
sog’ bo’ling sağ olun
nima degani? ne demek?
tilak dilek
uni onu (zamir, belirtme hali)
do’stlaringizga dostlarınıza (iyelik, yönelme hali)
aytishingiz söyleyişiniz / söylemeniz (iyelik)
mumkin mümkün
yakshanbada Pazarda (bulunma hali)
qayerda? nerede?
bo’ldingiz oldunuz / idiniz (görülen geçmiş)
uyda evde (bulunma hali)
bo’ldim oldum / idim (görülen geçmiş)
nima? ne?
qildingiz kıldınız / yaptınız (görülen geçmiş)
kitob kitap
o’qidim okudum (görülen geçmiş)
telivizor televizyon
ko’rdim seyrettim (görülen geçmiş)
do’stimga dostuma (iyelik, yönelme hali)
xat mektup
yozdim yaxdım

Gramer ve Vokabüler Açıklamaları[değiştir]

Diyalog 1 için[değiştir]

Özbekçede mastar fiilin köküne -moq ekleyerek yapılır:

[
Uzbek Examples of -moq • Ders 2 • audio (upload)
eshitmoq dinlemek
yozmoq yazmak
o’qimoq okumak


Mastar veya başka bir sonek olmadan, Özbekçe fiil kökü ikinci teklik şahıs ya da samimi hatta bazen kaba emir anlamı taşır.

[
Uzbek Examples • Ders 2 • audio (upload)
eshit! dinle!
yoz! yaz!
o’qi! oku!


Kibar bir emri ifade etmek için, fiilin kökü ünsüzle bitiyorsa -ing; ünlüyle bitiyorsa -ng eki fiil köküne eklenir.

[
Uzbek Examples • Ders 2 • audio (upload)
eshit+ing dinleyin
yoz+ing yazın
o’qi+ng okuyun

Gapni yozing cümlesinde -ni soneki belirtme durumu işlevindedir. Çoğu kez Türkçedeki -(y)I, -(y)U; -(n)I, -(n)U ile aynı biçimde kullanılır:

[
Uzbek Examples • Ders 2 • audio (info •4 kb • help)
Suffix -ni 0
gapni yozing
cümle+yi yaz+ın
(Cümleyi yazın!)

Telaffuz Notları[değiştir]

Özbekçe ng Anadolu ağızlarındaki nazal n sesinden daha çok 'n' ve 'g' ünsüzlerinin yanyana telaffuz edilmesi gibi bir ses verir. Özbekçede emir sözleri son hecede düşen bir tonlamayla telaffuz edilir:

[
Uzbek Examples • Ders 2 • audio (upload)
sekin o’qing yavaş okuyun

Diyalog 2 için[değiştir]

Bir fiilin olumsuz şekli -ma sonekinin fiil köküne eklenmesiyle yapılır. Zaman ve şahıs ekleri bundan sonra gelebilir.

[
Uzbek Example • Ders 2 • audio (upload)
Negative of a verb (-ma suffix)
yoz! yaz! yozma! yazma!
o’qi! oku! o’qima! okuma!


Tushunmayman kelimesi geniş-gelecek zamanda bir olumsuz fiildir ve anlamam ya da anlamayacağım anlamına gelir. Fakat bazen Türkçede şimdiki zamanla da karşılık bulabilir: anlamıyorum. Bu olumsuz biçim fiilin olumsauz şekline -y soneki getirilerek yapılır:

[
Uzbek Examples • Ders 2 • audio (upload)
The negative of a verb (-ma suffix) and present-future tense (-y suffix)
tushun+ma+y+man anla+ma+-/-acak/-yor+ben anlamam / anlamıyorum / anlamayacağım

Türkçede olduğu gibi ismi nitelendirmek için sıfatlar her zaman addan önce gelir:

[
Uzbek Example • Ders 2 • audio (upload)
yaxshi tilak
iyi dilek

Aytishingiz mumkin (Söyleyebilirsiniz) isim-fiil aytishingiz (söyleyişiniz) ile mumkin (mümkün) kelimesinin birlikte kullanılmasıyla ifade edilir.

Sog’ bo’ling! (Sağ olun) Özbekler'in birbirlerine veda ederken kullandıkları bir ifadedir.

Diyalog 3 için[değiştir]

Bulunma halie eki -da çoğu kez Türkçedekiyle aynı işlevde kullanılır. Ünlü ve ünsüz uyumuna göre değişmez.:

[
Uzbek Example • Ders 2 • audio (upload)
Negative of a verb (-ma suffix)
uy ev uyda evde
yakshanba Pazar yakshanbada Pazarda / Pazar gününde


O’qidim (okudum), qildingiz (kıldınız / yaptınız) gibi fiil şekilleri görülen geçmiş zaman eki -di'yi içermektedir. Bu ek, fiil köküne eklenerek bir eylemin somut bir şekilde ve yakın bir zamanda tamamlandığını belirtir.

[
Uzbek Examples • Ders 2 • audio (upload)
xat yozdim mektup yazdım (ve onu yazmayı bitirdim)

Cümle Kalıpları[değiştir]

Bir kelime vurgulanacaksa genellikle yüklemden önce söylenir:

[
Uzbek Examples • Ders 2 • audio (upload)
Yakshabada men uyda bo’ldim Men uyda yakshanbada bo’ldim
Pazar+da ben ev+de idi+m Ben ev+de Pazar+da idi+m
Pazar günü ben evdeydim. Ben evde Pazar günü idim.

Özbek Atasözü[değiştir]

[
Uzbek Proverb • Ders 2 • audio (upload)
Sog’ tanda -- sog’lom aql
Translation: Sağlıklı bir vücut sağlıklı bir akıldır.
Türkçedeki Sağlam kafa sağlam vücutta bulunur. sözüne benzemektedir.